Pracując z zestawami LEGO® Education dla przedszkoli, spotkamy się z Regułą 4Z, która stanowi podstawę przygotowanych przez zespół LEGO® Education scenariuszy zajęć. Dzięki jej zastosowaniu dzieci mogą swobodnie eksperymentować, dochodzić do swoich wniosków i jednocześnie pogłębiać swoją wiedzę w skuteczny sposób.
Samą metodę możemy też wdrożyć, tworząc własne scenariusze lekcji z wykorzystaniem zestawów LEGO® Education, ale też innych pomocy dydaktycznych.
Niezależnie od tego, czy chcemy pracować zgodnie z Regułą 4Z według już przygotowanych planów zajęć, czy zastosujemy ją do stworzenia własnych scenariuszy, jej skuteczność jest uzależniona przede wszystkim od zrozumienia założeń przez nauczyciela. Pełni on dla uczniów rolę pomocnika i facylitatora, który wpiera dzieci w ich zespołowej pracy i zachęca do dzielenia się wnioskami, spostrzeżeniami, a także zachęca do wykorzystania ich w praktyce.
Flow, czyli jak prowadzić angażujące zajęcia w przedszkolu
Jednym z najważniejszych założeń LEGO Learning® System, jest osiągnięcie i utrzymanie, w trakcie prowadzonych zajęć, stanu tzw. Flow, czyli płynności. Opiera się on na stanie równowagi pomiędzy poziomem wyzwania, które stawiamy przed uczniami, a ich umiejętnościami. Zbyt łatwe zadanie sprawi, że uczniowie szybko się znudzą i stracą zainteresowanie aktywnością. Z kolei wyzwanie przewyższające umiejętności dzieci szybko wywoła zniechęcenie i frustrację.
Rolą nauczyciela jest pilnowanie tej równowagi i ewentualne wprowadzanie odpowiednich zmian. Scenariusze przygotowane przez LEGO® Education skonstruowane zostały tak, aby pozwolić na osiągnięcie i utrzymanie stanu „Flow”, jednak nadal należy w trakcie ich realizacji obserwować poziom aktywnego zaangażowania i motywacji. Jest to szczególnie istotne w przypadku dzieci w wieku przedszkolnym, które znacznie szybciej mogą poczuć znudzenie czy frustrację.
Jednocześnie, należy zadbać o to, aby poziom wyzwania nie był stały, przez cały proces. Scenariusz powinien zawierać zarówno momenty, w których poziom trudności rośnie, stawiając tym samym wyzwanie uczniom, jak i chwile pozwalające na utrwalenie zdobytej wiedzy i przetworzenie doświadczeń. Ma to na celu wydłużyć czas, w którym wszystkie dzieci uczestniczące są aktywnie zaangażowane.
Współpraca, czyli rozwój umiejętności miękkich u dzieci
Każdy z nas uczy się samodzielnie, jednak współpraca z innymi pozwala na rozwinięcie i dopełnienie tego procesu. Wymiana spostrzeżeń czy dzielenie się doświadczeniami pozwala na lepszą usystematyzowanie wiedzy przez uczniów, są więc niezbędne w każdej z faz Reguły 4Z. Pozwala na budowanie silniejszy relacji, empatii i zaufania. Uczy też, w jaki sposób wyrażać własne myśli i uczucia, oraz w jaki sposób tworzyć wspólne rozwiązania w przypadku różnicy zdań. Ostatecznie pozwala na to, aby efektywnie realizować interdyscyplinarne projekty, wykorzystując różnorodne umiejętności i predyspozycje dzieci.
Dlatego każdy gotowy scenariusz dla zestawów LEGO® Education uwzględnia pracę w parach lub małych zespołach.
Reguła 4Z – jak to wygląda w praktyce?
Reguła 4Z zakłada podział aktywności na cztery następujące po sobie etapy – Zacznij, Zbuduj, Zastanów się, Zastosuj (ang. Connect, Construct, Contemplate, Continue). Ich ułożenie i przebieg pozwala na osiągnięcie i utrzymanie wspomnianego wcześniej „Flow” oraz aktywnego zaangażowania uczniów. W zależności od zestawu, z którym będziemy pracować, dokładny przebieg poszczególnych etapów może się nieco różnić, jednak opisana poniżej podstawa reguły pozostaje ta sama.
Zacznij – w tym etapie uczniowie stają przed nowym wyzwaniem lub zadaniem. W przypadku zestawów LEGO® Education dla przedszkoli może być ono wprowadzone przez krótką historię lub opis sytuacji. Celem tego etapu jest zarówno wprowadzenie uczniów w tematykę zajęć, jak i pobudzenie ich ciekawości i zachęcenie do poszukiwania rozwiązań. Rolą nauczyciela będzie zarówno zadawanie dzieciom pytań, które zachęcą je, do wykorzystania już posiadanej wiedzy w danej tematyce, jak i popchnięcie ich do zadawania pytań przez nie same i przedstawianie wstępnych pomysłów, dotyczących nowego zadania. Przykładowo, pracując z zestawem LEGO® Education Zbuduj Emocje, nauczyciel rozpoczyna lekcję od opowiedzenia zaproponowanej w scenariuszu historii. Następnie zadaje dzieciom pytania, aby opowiedziały, jakie emocje pojawiły się w tej opowieści i co o nich już wiedzą.
Zbuduj – nieodłącznym elementem pracy z każdym zestawem LEGO® jest budowanie. Wprowadza ono element aktywnego uczenia się. Budując konkretne przedmioty, dzieci utrwalają wiedzę w swoich umysłach. To pozwala im na budowę jeszcze bardziej zaawansowanych projektów i modeli, prowadząc zarówno do dalszego utrwalania wiedzy, jak i przyswajania nowych informacji. Praca w parach lub mały grupach dodatkowo wzmacnia te efekty, poprzez większą liczbę pojawiających się pomysłów. W przypadku zestawu LEGO® Education STEAM Park zadaniem uczniów na tym etapie będzie nie tylko skonstruowanie rampy z torem do pomiaru pokonanej przez pojazdy odległości, ale też dokonanie pierwszych eksperymentów z jej wykorzystaniem.
Zastanów się – to etap, w którym uczniowie mogą zastanowić się nad zdobytą wiedzą, oraz nad doświadczeniami i spostrzeżeniami z etapu budowania. Zadaniem nauczyciela będzie zachęcanie uczniów do dzielenia się nimi z resztą grupy, poprzez zadawanie pytań pomocniczych na temat procesu. Pytania powinny pomagać uczniom w uświadomieniu sobie, jaka była ich rola, a także czy można było rozwiązać dane zadanie w inny sposób. W tym etapie można też przeprowadzić prezentację rezultatów pomiędzy grupami, zachęcając do opowiedzenia o tym, jak wyglądała współpraca w każdej z grup i do uzasadnienia swoich rozwiązań. Na przykład, pracując z zestawem LEGO® Education Opowieści, uczniowie będą zarówno przedstawiali zbudowanie przez siebie scenografie, opowiadali o nich, jak i odgrywali na nich scenki za pomocą figurek.
Zastosuj – w tej fazie uczniowie otrzymują nowe zadanie, opierające się na tym, czego nauczyli się w poprzednich etapach. Ma ona na celu utrwalenie wiedzy i pokazanie, że można wykorzystać ją w praktyce. Utrzymuje ona dzieci w stanie „Flow”, wzmacnia ich motywację oraz pokazuje celowość poprzednich działań. I tak pracując na scenariuszu „Maszyny do konkretnych zastosowań” dla zestawu LEGO® Education Tech Machines, zadaniem dzieci jest budowa maszyny łączącej wiele funkcji, które poznały na wcześniejszym etapie scenariusza.
Zaangażowanie – jak je utrzymać?
Bardzo ważnym elementem pracy w koncepcji nauczania LEGO® Learning System jest utrzymanie aktywnego zaangażowania wszystkich uczniów, co w przypadku grup przedszkolnych może stanowić duże wyzwanie. W pierwszej kolejności należy zadbać o odpowiednią liczebność zespołów. Każdy z zestawów LEGO® Education dla przedszkoli dedykowany jest do pracy z określoną liczbą dzieci i jej przekroczenie może skutkować spadkiem zaangażowania, czy nawet brakiem możliwości pełnego uczestnictwa w aktywnościach części uczniów.
Zadaniem nauczyciela jest ciągłe obserwowanie poziomu zaangażowania i reagowanie w przypadku, gdy zauważalnie on spada. Sugestie dotyczące takich zmian znajdują się w scenariuszach, ale można też je dowolnie modyfikować, bazując na własnej wiedzy, doświadczeniu i znajomości grupy. Jeżeli wyzwanie jest zbyt łatwe, co wywołuje znudzenie, nauczyciel może wprowadzić dodatkowe założenia, które podniosą poziom trudności. Gdy poziom wyzwania przekracza umiejętności dzieci, powodując zdenerwowanie i frustrację, warto wprowadzić ułatwienie, np. poprzez prezentację przykładowego modelu, czy zadając bardziej szczegółowe pytania uzupełniające.
Mimo iż Reguła 4Z została stworzona jako całość, w przypadku zestawów LEGO® Education dla przedszkoli, uwzględniona została możliwość pominięcia niektórych etapów, np. poprzez realizację ostatniego etapu „Zastosuj” na kolejnych zajęciach.
Podsumowanie
Poznanie założeń Reguły 4Z, jej elementów i zadań jakie stawia nauczycielowi, pozwala na szybkie wdrożenie do pracy z zestawami LEGO® Education dla przedszkoli. Umożliwia też tworzenie własnych scenariuszy, jak i na modyfikację tych już istniejących, przy zachowaniu efektywności prowadzonych zajęć.
Każdy, kto chce prowadzić angażujące lekcje z wykorzystaniem zestawów LEGO® Education, a także innych pomocy dydaktycznych dostępnych w ofercie Moje Bambino i wspierać uczniów w zdobywaniu kompetencji przyszłości może zamówić szkolenie stacjonarne lub umówić się na konsultację telefoniczną lub wideo rozmowę.
Zachęcamy do kontaktu telefonicznego: 532 774 059, by umówić konsultację.
Czas trwania konsultacji do 30 minut.
Autor: Piotr Borowik – specjalista ds. szkoleń w firmie Moje Bambino, trener z zakresu nowych technologii i wykorzystania ich w edukacji.
