Mowa jest jedną z ważniejszych form aktywności człowieka. Jest ona kluczem do wiedzy i ważnym czynnikiem kształtującym osobowość

Dzięki mowie poznajemy otaczający nas świat,  nawiązujemy kontakty społeczne, możemy zdobywać informacje i precyzyjnie wyrażać nasze sądy, opisywać uczucia.  Jej zaburzenia powodują poznawcze i społeczne konsekwencje. Istnieje też ścisła współzależność między mową a myśleniem. Niska inteligencja opóźnia rozwój mowy, a opóźniony rozwój mowy obniża poziom intelektualny.

Jednym z aspektów mowy jest jej poprawność artykulacyjna. Jeśli odbiega ona od normy ogólnie przyjętej w danym języku zaburza to rozwój poznawczy dziecka i utrudnia kontakt z otoczeniem.

Największą grupę wad wymowy stanowią wady artykulacyjne zwane dyslalią. Jest to nieprawidłowość w wymawianiu jednej, wielu, a nawet niemal wszystkich głosek.  Wymowa jest wtedy niewyraźna, słabo rozumiana przez inne osoby, a czasami dziecko bywa nierozumiane nawet przez najbliższych.

Najczęstsze trudności artykulacyjne, które możemy spotkać u dzieci to:

Mowa bezdźwięczna, czyli zastępowanie głosek dźwięcznych ich bezdźwięcznymi odpowiednikami:

Niepoprawna wymowa głosek k, g, która może mieć formę:

·         substytucji, czyli zamiany na głoski  t, d  (przesunięcie miejsca artykulacji z tyłu do przodu jamy ustnej);

·         deformację w postaci wymowy bocznej, tj. w czasie artykulacji język zamiast w linii środkowej jamy ustnej układa się bocznie – w kierunku prawym lub lewym.

Niepoprawna wymowa głosek s, z, c, dz  w postaci:

·         substytucji, czyli zamiany na głoski  ś ź, ć, dź  (głoski fizjologiczne wcześniejsze),

·         substytucji, czyli zamiany na głoski  sz, ż, cz, dż – szczególnie w okresie, gdy dziecko niedawno opanowało umiejętność artykułowania tzw. głosek szumiących – sz, ż, cz, dż pojawia się hiperpoprawność i w wyrazach pojawia się np.  „sz” zamiast „s” ,
·         deformacji w postaci wymowy międzyzębowej, tj. w czasie artykulacji język znajduje się między zębami,
·         deformacji w postaci wymowy bocznej, tj. w czasie wymowy język skręca w bok,
·         deformacji w postaci międzyzębowej wymowy bocznej, tj. w czasie artykulacji język skręca w bok i jednocześnie wysuwa się  między zęby.

Niepoprawna wymowa głosek sz, ż, cz, dż może mieć formę :

·         substytucji, czyli zamiany na głoski  ś, ź, ć, dź  lub s, z, c, dz (głoski fizjologiczne wcześniejsze),

·         deformacji w postaci wymowy międzyzębowej, tj. w czasie artykulacji język znajduje się między zębami,

·         deformację w postaci wymowy bocznej, tj. w czasie wymowy język skręca w bok,

·         deformacja w postaci międzyzębowej wymowy bocznej, tj. w czasie artykulacji język skręca w bok i jednocześnie wysuwa się  między zęby.

Niepoprawna wymowa głosek „r”  może mieć formę:substytucji, czyli zamiany na głoski  „j” lub „l” (głoski fizjologiczne wcześniejsze),

·         opuszczania głoski [r],

·         deformacji, czyli wymawianie zamiast [r] jakiegoś innego dźwięku, który rzmieniem nie przypomina innej głoski języka polskiego,

·         deformacji w postaci wymowy międzyzębowej, tj. w czasie artykulacji język znajduje się między zębami,

·         deformacji w postaci wymowy bocznej, tj. w czasie wymowy język skręca w bok.

·         deformacja w postaci międzyzębowej wymowy bocznej, tj. w czasie artykulacji język skręca w bok i jednocześnie wysuwa się  między zęby,

·         deformacji w postaci tzw. „r – gardłowego” tj., zamiast czubka języka drży tylna ściana gardła

Diagnoza poszczególnych rodzajów wad wymowy i dobór właściwej interwencji wymaga konsultacji logopedycznej. W przypadku deformacji konieczne jest podjęcie systematycznych działań logopedycznych. Zastępowanie głosek wcześniejszymi formami rozwojowymi formy wymaga stymulacji w formie zabaw logopedycznych.

Przykładem zabawy logopedycznej do wykonania z dzieckiem w domu może być wspólna gra z dzieckiem w „Naśladuj albo zgaduj”. jest to pomoc logopedyczna przeznaczona dla dzieci o obniżonej sprawności w zakresie motoryki i czucia ułożenia narządów artykulacyjnych. W skład pomocy wchodzi zestaw ćwiczeń umożliwiających usprawnianie praksji oralnej. Dzięki dołączonej do pomocy klepsydry wzmacniana jest motywacja dzieci do wielokrotnego powtarzania tych samych ćwiczeń.

Kolejny pomysł na przyjemną zabawę, która jednocześnie wspiera pracę nad najczęstszymi błędami artykulacyjnymi to „Różnicowanie głosek cz-c” czyli pomoc logopedyczna, której ćwiczenia służą usprawnieniu narządów artykulacyjnych. Zawarty materiał wspomaga proces rozróżniania przez dziecko głosek cz i c.

Różnicowanie głosek cz-c składa się z 4 części – gier:

– „Identyfikacja głoski w wyrazie”

– „Domino”

– „Określanie miejsca występowania głoski w wyrazie”

– „Plansza do różnicowania w/w głosek z żetonami”

Każda z gier pozwala dziecku na nabycie umiejętności słuchowego różnicowania głosek sz-s i cz-c

Opr. Marzena Walkowiak