Wydawanie poleceń to podstawowy element w kształceniu i wychowaniu. Jednak nie każdy rodzaj i sposób ich wydawania jest prawidłowy i skuteczny

Skuteczne wydawanie poleceń stanowi podstawową technikę behawioralną, od której zaczyna się pracę nad trudnymi zachowaniami dzieci.

Wydanie polecenia w sposób efektywny wymaga uwzględnienia kilku etapów:

1. Przerwij wykonywaną przez siebie czynność i podejdź do ucznia; jeżeli dziecko jest pochłonięte wykonywaniem ważnego dla siebie zajęcia, to daj mu 2-3 min. na jego dokończenie – jeżeli to możliwe, nie przerywaj interesującego go zadania

2. Zdobądź uwagę ucznia, daj „sygnał”, że chcesz wydać polecenie

• Nawiąż kontakt wzrokowy
• ukucnij obok dziecka
• dotknij do jego ręki, przytrzymaj za barki
• zawołaj po imieniu
• użyj słowa „uwaga”, „spójrz na mnie

3. Sformułuj jednoznaczne, proste polecenie – dobre polecenie powinno być:

• krótkie, w dwóch-trzech słowach (otwórz zeszyt),
• bez partykuły „nie” (zamiast nie wolno – chcę byś zrobił/a, zamiast nie krzycz – mów spokojnie),
• pozbawione formy pytającej (czy możesz zacząć pisać? – pisz)
• pozbawione formy prośby (bardzo proszę, żebyś zechciał uważać – słuchaj uważnie)
• nie zawierające ironii, krytyki (ale pięknie nabazgrałeś – pisz starannie)
• jasne, konkretne,
• zrozumiałe dla dziecka, dostosowane do jego możliwości poznawczych (w razie wątpliwości dopytujemy, czy dziecko zrozumiało treść polecenia),
• wydane stanowczym, ale spokojnym głosem,
• wydane we właściwym momencie, w przerwie między jedną, a drugą aktywnością, (np. gdy uczeń skończył rozwiązywać jedno zadanie),
• podające opis właściwego zachowania (zamiast przestań gadać – spójrz w zeszyt), Jeśli polecenie jest długie – należy je podzielić na kawałki i w danej chwili podawać tylko jedną część polecenia.

4. Poproś ucznia, by powtórzył polecenie:

• Co masz zrobić?
• Powtórz

5. Jeżeli dziecko nie potrafi powtórzyć polecenia, powtórz je jeden raz, a następnie poproś dziecko, by ponownie powiedziało, o co zostało poproszone.

W przypadku dzieci, u których zdiagnozowano ADHD, zaburzenia przetwarzania słuchowego lub całościowe zaburzenia rozwojowe polecenia należy powtarzać nawet kilka razy,  aż dziecko je zrozumie i zapamięta.

6. Wyegzekwowane przez osobę wydającą polecenie – dopilnuj wykonania polecenia – nie odchodź od dziecka, dopóki nie dokończy zadania, nie wyrażaj zgody na zaczęcie nowej czynności, dopóki nie zostało wykonane poprzednie polecenie.

Jeżeli plecenie zostało wykonane – wzmocnij pozytywnie zachowanie dziecka np. pochwałą.

W przypadku niewykonania – wyciągnij zapowiedziane wcześniej konsekwencje.

W sytuacji wydawania poleceń całej grupie (nie jesteśmy wówczas w stanie nawiązać kontaktu wzrokowego z każdym uczniem), obserwujemy zachowanie wszystkich dzieci. Zwykle w  klasie  jedno-dwoje-troje dzieci nie reaguje na polecenie (np. ze względu na znaczne zaburzenia koncentracji uwagi), nie podejmuje pracy lub ją przerywa. Niezbędne jest wówczas bezpośrednie, indywidualne skierowanie polecenia do wybranych uczniów (zgodnie z przedstawionymi powyżej zasadami).

POLECENIE MOŻNA WZMOCNIĆ POPRZEZ:

• poproszenie dziecka o jego powtórzenie
• sprawdzenie stopnia zrozumienia polecenia
• zapisanie na kartce, w notesie
• słowo-symbol

Marzena Walkowiak – neurologopeda, pedagog-terapeuta, terapeuta integracji sensorycznej, autorka pomocy dydaktycznych. Od 2003 r. posiada Certyfikat Zawodowy Logopedy. Współzałożycielka Centrum Psychologiczno – Logopedycznego „Mavicus” s.c. w Łodzi. Doktorantka w Klinice Audiologii i Foniatrii IMP w Łodzi. Zajmuje się diagnostyką oraz terapią zaburzeń mowy i języka u dzieci i dorosłych; specjalizuje się w terapii dzieci  z niedokształceniami mowy pochodzenia korowego, terapii zaburzeń przetwarzania słuchowego, autyzmu, opóźnionego rozwoju mowy o różnej etiologii. Mama dwóch córek –  Marty i Olgi.