Nie słyszy, czy nie słucha?
Kilka słów na temat tego, od czego zależy prawidłowy odbiór i przetwarzanie dźwięków.
SPIS TREŚCI:
Ocena funkcji obwodowego układu słuchowego – dynamika słyszenia
„Muszę je wołać klika razy”
„Nie potrafi skupić się na tym, co do niego mówię”
„Nie rozumie, co do niego mówię”
„Głośno mówi, głośno się zachowuje”
„Ciągle jest zmęczone”
„Ani chwili nie wysiedzi w jednym miejscu”
„Skarży się, że jest za głośno”
Wyżej wymienione opisy zachowań dzieci często są podkreślane w kontekście trudności dzieci z rozwojem mowy, opanowaniem umiejętności czytania i pisana, ogólnie nauką i tzw. funkcjonowaniem emocjonalnym i społecznym.
Czy mogą one mieć jakikolwiek związek ze słuchem?
Łatwo to sprawdzić. Można wykonać podstawowe badanie słuchu, czyli audiometrię tonalną, u dzieci młodszych zabawową i na tej podstawie ocenić, czy próg słuchu dziecka jest prawidłowy.
ZACHĘCAMY DO POBRANIA KART PRACY:
1. Rozpoznawanie cech dźwięku – długość trwania POBIERZ
2. Rozpoznawanie cech dźwięku – wysokość dźwięku POBIERZ
3. Rozpoznawanie cech dźwięku – tempo POBIERZ
4. Rozpoznawanie cech dźwięku – natężenie dźwięku POBIERZ
| Próg słuchu – najmniejsza wartość natężenia dźwięku [ciśnienia atmosferycznego], która wywołuje wrażenie słuchowe. Innymi słowy najcichsze dźwięki jakie jesteśmy w stanie usłyszeć. |
I często okazuje się, że jest on PRAWIDŁOWY.
Pytanie, czy to wystarczy? Czy daje nam to pełną informację na temat tego, jak nasze dziecko funkcjonuje w świecie pełnym dźwięków?
Zdecydowanie NIE!
Chcąc prawidłowo ocenić funkcje słuchowe u dziecka pod uwagę musimy wziąć cały układ słuchowy. To nie tylko sam narząd słuchu. Układ składa się z części obwodowej i ośrodkowej.
Część obwodowa obejmuje ucho zewnętrzne, środkowe i część ślimakową ucha wewnętrznego ze zwojem spiralnym. Część ośrodkowa zaczyna się od drugiego neuronu w jądrach ślimakowych w rdzeniu przedłużonym aż do ośrodka korowego w mózgu.
Odpowiednio do w/w części w przebiegu procesu słuchowego możemy wyróżnić dwa procesy. Pierwszym z nich jest SŁYSZENIE, czyli właściwa percepcja sygnału dźwiękowego [np. mowy] zajmująca się przenoszeniem impulsu do OUN. Drugim jest SŁUCHANIE, czyli odpowiednie wykorzystanie tych sygnałów, czyli ich rozpoznanie, interpretacja, zapamiętanie itp.
Aby ocenić to jak funkcjonuje część obwodowa układu słuchowego nie wystarczy tylko wyznaczenie progu słuchu. Konieczna jest ocena całej DYNAMIKI SŁYSZENIA.
| Dynamika słyszenia to proces dynamiczny związany z transformacjami zachodzącymi od momentu wejścia fali akustycznej do naszego ucha aż do przesłania impulsu do ośrodkowego układu słuchowego. |
Granice dynamiki słyszenia wyznaczają dwa parametry. Pierwszy z nich to wspomniany już próg słyszenia. Jego wartości normatywne to 0-20 dB HL.
| dB to jednostka, której używa się do pomiaru natężenia dźwięku |
Górna granica to tzw. próg dyskomfortu słuchowego, czyli sytuacja, gdy podawany/słyszany dźwięk odbieramy jako zbyt głośny, nieprzyjemny. Jego wartości normatywne to 90-100 dB HL.
Próg słuchu pokazuje nam jakie są najcichsze dźwięki, które jesteśmy w stanie usłyszeć, a próg dyskomfortu słuchowego wyznacza te dźwięki, które są już dla nas za głośne i powodują nasz dyskomfort.
| Próg dyskomfortu słuchowego UCL – uncomfortable sound level |
Jeżeli wyniki progu słyszenia osiągają wartości wyższe niż 20 dB HL możemy mówić o niedosłuchu. Stopień niedosłuchu zależy od wartości uzyskanych w badaniu audiometrii tonalnej. Jeżeli wyniki progu dyskomfortu słuchowego plasują się poniżej 90 dB HL możemy mówić o nadwrażliwości słuchowej.
Ocena funkcji obwodowego układu słuchowego – rozumienie mowy
Kolejne dwa parametry, które możemy sprawdzić to rozumienie mowy i rozumienie mowy w szumie.
Audiometria mowy [audiometria słowna] to badanie, które polega na powtarzaniu prezentowanych przez słuchawki sylab, słów lub zdań. Dzięki niej możemy ocenić tzw. wydolność socjalną, czyli zdolność do komunikowania się w codziennym życiu przy pomocy mowy werbalnej. W audiometrii mowy określa się najczęściej dwa parametry. Próg wykrywania mowy [Speech Detection Threshold SDT] oraz próg rozumienia mowy [Speech Reception Treshold SRT].
Wynikiem badania audiometrii słownej jest krzywa dyskryminacji pokazująca procentowy zakres rozumienia mowy na danym poziomie natężenia bodźca, tzn. ile procent z podanych z określoną głośnością [natężeniem] słów badany potrafił powtórzyć. Jako wartość normatywną najczęściej przyjmuje się, że jeśli podajemy słowa jednosylabowe na poziomie głośności 40 dB HL to badany powinien powtórzyć 100 % prezentowanych słów. Badanie audiometrii słownej wykonywane jest w specjalnych słuchawkach audiometrycznych na przewodnictwo powietrzne. Badanie wykonywane jest oddzielnie dla ucha lewego i prawego. Jest to badaniem nieinwazyjne, ale wymaga współpracy pacjenta.
U dzieci młodszych, słabiej współpracujących, z trudnościami artykulacyjnymi czy opóźnionym rozwojem mowy [o różnej etiologii], można wykonać audiometrię słowną w postaci obrazkowej. Taka forma badania jest dla dziecka bardziej zrozumiała i atrakcyjna. Ma to wpływ na zrozumienie samej procedury badania, ale przede wszystkim zwiększa zainteresowanie dziecka i podnosi jego motywację do wykonania zadania. W tym wariancie badania zadaniem dziecka jest wskazanie odpowiedniego obrazka na podstawie informacji słuchowej, podawanej przez słuchawki lub głośniki, w wolnym polu słuchowym.
| Badanie audiometryczne w wolnym polu słuchowym określa zdolność rozumienia mowy przy różnym jej natężeniu. Przeprowadza się je przy użyciu głośników podłączonych do audiometru, umieszczonych w odległości około 1 m po obu stronach badanej osoby. |
Ocena dynamiki słyszenia – poziom rozumienia mowy w szumie
Ostatnim parametrem, który powinien znaleźć się w zestawie oceniającym dynamikę słyszenia jest poziom rozumienia mowy w szumie.
Audiometria mowy w szumie pozwala określić stopień rozumienia mowy w zależności od intensywności tła akustycznego.
| Audiometria mowy w szumie pozwala określić stopień rozumienia mowy w zależności od intensywności tła akustycznego. |
Poziomu rozumienia mowy w szumie u dzieci możemy dokonać przy pomocy Polskiego Pediatrycznego Testu Zdaniowego prof. E. Ozimka. Pozwala on na wczesną diagnostykę rozumienia mowy zarówno u dzieci z dobrym słuchem, jak i dzieci korzystających z aparatów słuchowych oraz implantów ślimakowych. Jest testem przeznaczonym dla dzieci od 3 roku życia. Zastosowane w teście słownictwo odzwierciedla to, z który dziecko ma kontakt w życiu codziennym. Test daje także możliwość badania rozumienia mowy u dzieci młodszych, czy nie mówiących dzięki zastosowaniu interfejsu obrazkowego (odpowiedź obrazkowa umożliwia uzyskanie odpowiedzi nawet przy utrudnionym kontakcie werbalnym). Dzieci od 5 roku życia (w zależności od rozwoju mowy) mogą być diagnozowane z zastosowaniem odpowiedzi obrazkowej lub werbalnej. Test pozwala na diagnostykę rozumienia mowy oraz wyznaczenie paramentów związanych z jej dynamiką dzięki zastosowaniu adaptacyjnej procedury diagnostycznej. Jako tło akustyczne zastosowano tu szum „babble noise” – powstały z wielokrotnej superpozycji zdań testu. Badanie testem wykonywane jest w oparciu o subiektywny próg MCL (próg przyjemnego słyszenia) badanego pacjenta. Niewątpliwą zaletą testu prof. E. Ozimka jest dokładność oraz powtarzalność wyników. Wyniki oparte są na wskaźnikach psychometrycznych i psychoakustycznych określonych dla konkretnych grup wiekowych.
Tak więc, chcąc ocenić SŁUCH dziecka nie wystarczy tylko badanie progu słuchu. Przeprowadzenie kilku dodatkowych badań może dać nam wiele informacji i często dostarczyć wyjaśnienie problemów z jakimi boryka się nasze dziecko. W codziennej rzeczywistości większość naszego czasu wszyscy spędzamy w tzw. tle akustycznym. Dźwięki towarzyszą nam przez cały czas. Nie możemy ich „wyłączyć”. Jeśli u dziecka są obecne trudności z rozumieniem mowy będzie to wpływać, w znaczący sposób, na jego zachowanie w domu i przedszkolu/szkole. Bardzo często zachowania te są kojarzone z problemami wychowawczymi czy emocjonalnymi. Tymczasem typowe objawy wskazujące na możliwość występowania u dziecka nieprawidłowej dynamiki słyszenia są dość łatwe do wychwycenia. Należą do nich:
-
-
- opóźnione reagowanie lub brak odpowiedzi na wołanie,
- rozkojarzenie i problemy z koncentracją uwagi,
- rozglądanie się po sali/klasie w czasie, gdy inni wykonują polecenie nauczyciela,
- gorsze rozumienie poleceń w hałasie, np. na przerwie międzylekcyjnej,
- prośby o powtórzenie wypowiedzi,
- trudności ze zrozumieniem pytania,
- opóźniony rozwój mowy,
- ograniczony zasób języka,
- utrzymujące się problemy artykulacyjne,
- problemy z opanowaniem umiejętności czytania i pisania [techniki i rozumienia czytanego tekstu], problemy z pisaniem [szczególnie ze słuchu -dziecko pisze tak, jak słyszy),
- nieprecyzyjne wypowiadanie słów: opuszczanie nagłosu [początku] lub wygłosu [końca wyrazów], przekształcanie słów, mylenie ich poprzez podobieństwo brzmieniowe lub znaczeniowe,
- obserwowanie twarzy, a w szczególności ust osoby mówiącej,
- częste nieprzygotowanie do lekcji z powodu niezapisania przez dziecko tematu pracy domowej,
- siadanie zbyt blisko telewizora lub nadmierne zwiększanie natężenia dźwięku,
- siadanie blisko nauczyciela i obserwowanie z uwagą lub wręcz odwrotnie –przeszkadzanie w końcu sali,
- problemy o charakterze emocjonalnym: trudności w nawiązywaniu kontaktów, funkcjonowaniem w grupie,
- głośne mówienie, popiskiwanie, wydawanie różnych dźwięków,
- siedzenie w klasie podczas przerwy,
- unikanie głośnych dźwięków,
- zgłaszanie bólów głowy, które mogą być objawem wskazującym na obecność nadwrażliwości lub męczliwości słuchowej,
- słyszenie dźwięków, których nie słyszą inni (szumy, piski, gwizdy, dzwonienie),
- uczucie zatkania ucha,
- zaburzenia równowagi.
-
Dlatego tak ważne jest, aby jak najwcześniej ocenić na jakim poziomie plasują się u dziecka poszczególne parametry wchodzące w skład DYNAMIKI SŁYSZENIA.
| MUSIMY POSZUKAĆ TROCHĘ DOKŁADNIEJ. |
POLECAMY pierwszą w Polsce publikację poruszającą temat zaburzeń procesów przetwarzania słuchowego (APD) u dzieci. SPRAWDŹ
W następnym artykule o PRZETWARZANIU SŁUCHOWYM dowiecie się co dzieje się z dźwiękiem na drodze słuchowej i w mózgu.
Autor:dr n. o. zdr. Marzena Walkowiak neurologopeda diagnosta zaburzeń przetwarzania słuchowego