Mutyzm wybiórczy –
o zaburzeniu, objawy, terapia
SPIS TREŚCI:
Czym jest mutyzm wybiórczy?
Mutyzm wybiórczy to zaburzenie polegające na trudnościach w komunikowaniu się, przejawiające się brakiem mówienia przez dziecko w jednym środowisku (np. w przedszkolu, szkole), przy sprawnym posługiwaniu się mową w pozostałych miejscach. Zaburzenie rozpoczyna się w dzieciństwie, jego istotą jest utrzymywanie się lęku przed mówieniem w otoczeniu innych osób. Większość dzieci z mutyzmem odmawia mówienia w przedszkolu/szkole, a normalnie komunikuje się w domu. Zwykle unikanie mówienia dotyczy osób dorosłych, szczególnie obcych lub mało znanych, rzadziej – rówieśników.
Inne trudności występujące w przebiegu mutyzmu wybiórczego to najczęściej: ogólna lękliwość, unikanie kontaktu wzrokowego, schematyzm w działaniu, niechęć do nowości, niejedzenie w przedszkolu/szkole, powstrzymywanie się od korzystania z toalety poza domem, negatywizm, kłopoty z respektowaniem granic, nadwrażliwość słuchowa, wzmożone napięcie mięśniowe, ogólna nieporadność ruchowa, zaburzenia integracji sensorycznej.
Jakie formy terapii wykorzystuje się w pracy z mutyzmem wybiórczym?
Dziecko, u którego podejrzewamy mutyzm wymaga dokładnej diagnozy i terapii.
Diagnoza obejmuje badanie psychologiczne, logopedyczne, pedagogiczne i konsultacje psychiatryczną – może być przeprowadzona w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej lub Poradni Zdrowia Psychicznego. Ważnym elementem jest tzw. diagnoza różnicowa.
Pracując z dzieckiem, u którego zdiagnozowano mutyzm wybiórczy powinno się stosować metody, które pozwolą na stopniowe obniżanie poczucia lęku, ale jednocześnie będą motywowały do nawiązywania kontaktu werbalnego i ułatwiały go. Najczęściej stosowaną formą terapii jest terapia poznawczo-behawioralna. Polega ona na stopniowym konfrontowaniu dziecka z coraz trudniejszymi sytuacjami, w których ma się porozumiewać (zarówno bez pomocy słów, jak i przy ich użyciu), z jednoczesnym ćwiczeniem umiejętności radzenia sobie z lękiem. Stosuje się metodę tzw. systematycznej desensytyzacji oraz gradacji ekspozycji.
Chętnie wykorzystywaną techniką terapii mutyzmu wybiórczego jest technika sliding-in, tzw. metoda małych kroków (również odwołująca się do metod behawioralnych). Działania terapeutyczne odbywają się w środowisku, w którym dziecko milczy (najczęściej w przedszkolu lub szkole). Jest ono stopniowo oswajane z okolicznościami, które wywołują lęk (przejawiający się przede wszystkim milczeniem).
Początkowo dziecko przebywa i rozmawia z wybraną zaufaną osobą (zwykle rodzicem), następnie zaczyna im towarzyszyć inna osoba (np. rówieśnik, nauczyciel), z obecnością której dziecko się oswaja. W trakcie zajęć wykonywane są (wcześniej zaplanowane i uszeregowane według stopnia trudności) ćwiczenia i zabawy rozhamowujące mówienie (np. wyliczanki, piosenki, nazywanie obrazków z zaufaną osobą, nazywanie obrazków z zaufaną osobą, ale gdy w sali obok przebywa wprowadzana osoba itd.). Grono osób, którym dziecko pozwala słyszeć swój głos powinno być stopniowo powiększane.
Podczas prowadzenia terapii sliding-in bardzo ważne jest wsparcie psychologa, który ma zadanie monitorować przebieg terapii, dostosowywać ją do potrzeb dziecka, zapewniać wsparcie dla rodzica, wyposażyć dziecko w techniki radzenia sobie z lękiem.
Opracowała:
Agnieszka Wrzesiak. psycholog kliniczny, terapia rodzin.